در گذشته های بسیار دور، وسیله های مختلفی وجود داشت که شباهت های زیادی با آسانسور داشتند. یکی از این وسیله ها، چرخ چاه بود که برای کشیدن آب یا هر چیز دیگری از آن استفاده می شد.
در واقع می توان گفت شروع تاریخچه آسانسور از زمانی بود که یکی از معماران رومی به نام ویترووس، از وسیله ای به نام آسانسور در آثار خود استفاده کرد.
در سال 236 پیش از میلاد مسیح، شخصی به نام ارشمیدس، طراحی و ساخت این آسانسور را انجام داد. این آسانسور از قسمتی بنام کابین ساخته شده بود که توسط حیوان یا انسان به وسیله طناب کشیده می شده است.
همچنین کتابی بنام «کتاب اسرار» در سال 2005 کشف شد که در آن، اشاره به استفاده از آسانسورهای ابتدایی در جنگ ها شده است. علاوه بر آن در کاخ های انگلستان و فرانسه نیز در قرن 17 میلادی در این آسانسورها استفاده شده است.
اولین آسانسور
بهره برداری از آسانسور و انقلاب صنعتی
آسانسورها در اواسط قرن 19 میلادی توسط نیروی بخار کار می کردند و به جهت حمل بار در کارخانه ها و معادن استفاده می شده است.
در سال 1823 در شهر لندن، یک جاذبه گردشگری به نام «اتاق صعود»، توسط دو معمار به نام های «هامر» و «برتون» ساخته شد. این جاذبه گردشگری با نیروی بخار جابجا می شد و افراد را تا ارتفاع زیادی از سطح شهر بالا می برد و در مرکز شهر قرار داشت. این جاذبه، امکان دیدن منظره های شهر لندن را از ارتفاع بالا فراهم می کرد.
آسانسور استفاده شده در این جاذبه به دلیل نداشتن دیگ بخار، فاقد امنیت لازم بود و امکان سقوط آسانسور بسیار زیاد بود. به همین دلیل برای جابجایی مسافرین از این آسانسور استفاده نمی شد.
صنعت آسانسور با گذشت زمان روز به روز پیشرفته تر می شد. شخصی بنام «سر ویلیام آرمسترانگ» در سال 1845، آسانسورهای هیدرولیکی را اختراع کرد. این آسانسورها از قانون پاسکال پیروی می کرد و برای حمل محموله ها در اسکله استفاده می شد. از آسانسورهای هیدرولیکی در ارتفاعات زیاد استفاده نمی شد و کارایی آن بیشتر در منازل بود.
«الیشا اوتیس» شخصی بود که در سال 1852 اقدام به معرفی آسانسور ایمن تری کرد که از سقوط آسانسور هنگام قطع شدن کابل جلوگیری می کرد. او سیستم ایمنی خود را در یک نمایش مرگبار در نمایشگاه نیویورک در کاخ کریستال به نمایش گذاشت.
[irp posts=”4125″ name=”مخترع آسانسور کیست؟ (الیشا اوتیس)”]
در واقع می توان گفت که اختراع اوتیس باعث ایجاد امنیت در آسانسورهای کابلی شد و همین امر باعث شد در سال 1857 آسانسورهای مسافری در نیویورک نصب شود.
بعد از حدود 23 سال در سال 1880 در کشور آلمان اولین آسانسور الکتریکی توسط «ورنر فون سیمنز» ساخته شد.
آسانسورهای الکتریکی نسبت به آسانسورهای هیدرولیکی و دیگ بخار از سرعت بالاتری برخوردار بودن و قادر بودند بارهای بسیار سنگین تر را جابجا کنند.
به گذشت زمان، شستی های طبقات، سیستم باز شدن اتوماتیک درب و امکانات دیگر در این آسانسورها نصب شد.
سیر تکاملی در زمینه اختراع آسانسور نیز مانند دیگر اختراعات، به طور تدریجی اتفاق افتاد. تا جایی که در حال حاضر شاهد عجیب ترین و شگفت آورترین آسانسورها هستیم.
تاریخچه صنعت آسانسور در ایران
صنعت آسانسور ایران قدمتی بالغ بر 80 سال دارد. گفته می شود اولین نصب آسانسور در ایران توسط ناصر الدین شاه و در کاخ گلتسان انجام شده است. البته نظریه دیگری نیز وجود دارد که گفته شده است اولین آسانسور ایران در پالایشگاه آبادان و در دوران حکومت احمد شاه قاجار نصب شده است که هم اکنون اثری از آنها باقی نمانده است.
آنچه مشخص و مسلم است این است که اولین آسانسورها در زمان پهلوی اول و در ساختمان هایی که در آن زمان ساخته شده است، نصب شده اند. باشگاه افسران ستاد ارتش و کتابخانه ملی از جمله ساختمان هایی هستند که آثار استفاده از آسانسور در آنها دیده می شود. این آسانسورها توسط کارشناسان زبده خارجی و متخصصین صنعت آسانسور ایران نصب شده اند.
در دوران پهلوی اول، ساخت ساختمان های سه طبقه در ایران آغاز و در سال 1335 در زمان پهلوی دوم آپارتمان سازی به شکل کنونی انجام شد. به همین دلیل سال 1335 را دوره رشد صنعت آسانسور ایران نامگذاری کرده اند.
ورود آسانسور در ایران به این شکل بود که در ابتدا به صورت بسته بندی کامل از خارج به ایران وارد می شد و به مرور زمان و به تدریج شرکت های سازنده آسانسور در ایران تشکیل شدند و اولین شرکت تولید در و کابین آسانسور در سال 1345 توسط شخصی بنام اوکسن الکسانی با الهام و کپی گرفتن از روی در و کابین یک شرکت اروپایی بوجود آمدند.
با ایجاد شهرک های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ، زمینه ساخته کارخانه های آسانسور سازی در ایران و در سال 1345 بوجود آمد.
کلنگ ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی ایران در سال 1350 و در شهر صنعتی البرز قزوین در زمینی به مساحت حدود 40 هزار متر مربع با نام ایران شیندلر زده شد. این کارخانه سه سال بعد توانست در سال 1353 تعداد 400 دستگاه آسانسور را تحت لیسانس شیندلر سوئیس تولید کند.
همچنین به طور همزمان دوره های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور را به منظور پرورش نیروهای متخصص برای نصب آسانسور برگزار کرد که در هر دوره کلاس برگزار شده تعداد 20 نفر تکنسین، مدرک مهارت نصب را با موفقیت دریافت کردند. این دوره از سال 1354 تا سال 1357 به مدت سه سال ادامه پیدا کرد که دانش آموختگان زبده و کارآمد در صنعت آسانسور در ایران پرورش پیدا کردند. از شرکت ایران شیندلر بدون اغراق می توان به عنوان مادر صنعت نوین آسانسور در ایران یاد می شود.
در همین دوره نیز کارخانه ای بنام تسلا ایران به جهت تولید قطعات آسانسور در ایران تولید خود را آغاز کرد.
تا سالن 1357 حدود سی شرکت به جهت نصب و راه اندازی آسانسور در ایران شروع به کار کردند و که برخی از آنها به عنوان نمایندگی در تهران و شهرستان های فعالیت می کردند. همچنین کارگاه هایی به جهت تولید در و کابین هم آغاز به کار کردند که شرکت های فروش و نصب را پشتیبانی می کردند.
صنعت آسانسور بعد از انقلاب
پس از انقلاب بسیار از کارشناسان خارجی از ایران خارج می شوند و تحریم های اقتصادی بر ایران حاکم و واردت قطع می شود.
بعد از انقلاب با ملی شدن بانک ها، شرکت ایران شینلدر که متعلق به بانک ها بود، عملا دولتی شد و زیر نظر وزارت مسکن و شهرسازی به فعالیت خود ادامه داد.
عدم ورود آسانسور از خارج و باعث شد شرکت آسانسور و پله برقی ایران که سهام آن خصوص بود تعطیل شود.
همین امر باعث نیمه کار باقی ماندن پروژه اوتیس آمریکا شد و منجر به مصادره زمین این شرکت در شهر صنعتی ساوه و همچنین دفتر فروش آن در تهران شد و وزارت بازرگانی اداره آن را برعهده می گیرد.
با خروج سرمایه گذار خصوصی از ایران، شرکت ایران امباربا که با سرمایه گذار خصوصی و سرمایه گذاری بانک صنعت و معدن ایجاد شده بود توسط بانک صنعت و معدن اداره شد.
صنعت آسانسور در شروع جنگ
در سال 1359 جنگ ایران و عراق آغاز و آپارتمان سازی عملا بغیر از موارد ضروری منحل شد. بنابراین آسانسور ایران با رکود مواجه شد. محاصره اقتصادی ایران باعث شد قطعات آسانسور مورد نیاز در ایران ساخته شود.
خاتمه جنگ ایران و عراق و دوران بازسازی
با پایان یافتن جنگ در سال 1367، رشد صنعت ساختمان در ایران آغاز شد و بالطبع آن صنعت آسانسور نیز شروع به کار کرد. اما شروع کار بدون حضور شرکت هایی بود که قبل از انقلاب در ایران سرمایه گذاری کرده بودند. بغیر از شرکت ایران شیندلر که همچنان تحت لیسانس شینلدر سوئیس فعال است.
شرکت آسانسور و پله برقی گیلان با نام سابق (ایران امباربا)، شرکت گسترده طول در مشهد، شرکت آسانسور سازی دماوند در تهران و دماوند و شرکت اطلس تک در تهران از جمله شرکت هایی بودند که بعد از جنگ در ایران فعالیت بوده اند.