آسانسور آتش نشان درواقع آسانسوری جهت سرویس‌دهی در زمان حریق و حوادث است. همانطور که مشخص است استفاده از آسانسورهای عادی در زمان آتش‌سوزی مجاز نیست. یکی از ویژگی‌های مهم آسانسورهای آتش‌نشان این است که باعث سرعت بخشیدن به فعالیت‌های امدادرسانی می‌شوند. درواقع باعث امدادرسانی به افرادی می‌شود که در طبقات هنگام حادثه و آتش‌سوزی گرفتار شده‌اند. مخصوصاً افرادی که به علت سن بالا و یا ناتوانی و معلولیت جسمی، توان واکنش سریع و همچنین استفاده از پلکان‌های اضطراری را ندارند.
به همین دلیل وجود آسانسوری مخصوص در زمان حادثه و آتش‌سوزی بسیار مهم است. این آسانسورها در اختیار افراد آتش‌نشان قرار می‌گیرد تا بتوانند با بازخورد و افزایش سرعت عملیات خروج افراد ساختمان را انجام دهند. توجه داشته باشید که این آسانسور در فرآیند انتقال شهروندان قرار نمی‌گیرد و کلید مخصوص آتش‌نشانی برای آن تعبیه شده است که در مواقع ضروری توسط آتش‌نشانان فعال می‌شود.
الزامات معماری آسانسور آتش نشان
چنانچه ساختمان ارتفاعی بیش از 23 متر داشته باشد، حتماً باید حداقل یک آسانسور آتش نشان داشته باشند و این آسانسورها توان حمل یک برنکارد را نیز داشته داشته باشند.
چنانچه ساختمان ارتفاعی بیش از ۴۰ متر داشت باید حداقل دارای دو آسانسور آتش نشانی و حداقل یکی از آن‌ها توان حمل یک برانکارد را باید داشته باشد.
آسانسورهای آتش‌نشان باید تمامی ضوابط مطرح شده در خصوص مقررات ملی ساختمان را دارا باشند. این ضوابط درمورد آسانسور و چاه‌های مختص به آن‌ها هستند.
حداقل ابعادی که اتاق آسانسور آتش‌نشان با توان حمل برانکارد باید داشته باشد ۱۲۰۰ در ۲۱۰۰ میلی‌متر با حداقل بازشوی ۹۰ سانتی‌متر است. حداقل بار اسمی مورد نیاز برای حمل توسط این آسانسورها ۱۰۰۰ کیلوگرم نیاز است.
توجه داشته باشید که آسانسور آتش‌نشانی بدون حمل برانکارد، باید قادر به حمل حداقل ۸ نفر و همچنین تحمل وزن ۶۳۰ کیلوگرم باشد.
نکته مهم در خصوص این آسانسورها این است که حداکثر مسافت پیمایشی برای رسیدن به محل آسانسور آتش‌نشان، در هر طبقه نباید بیشتر ۳۰ متر باشد. ملاک محاسبه این فاصله از دورترین نقطه در دسترس خروج تا درب آسانسور است.
در صورت اعلام حریق، کلیه آسانسورها باید به اجرای برنامه حریقی که از قبل برای آن‌ها تعریف شده است بپردازند و از سرویس‌دهی خارج بشوند. برای این کار تمامی سیستم‌های اعلام حریق ساختمان باید به صورت اتوماتیک به مرکز هدایت آسانسورها متصل باشند.
این آسانسورها باید یک سیستم مخابراتی توکار داشته باشند تا بتواند ارتباط مستقیم صوتی میان آتش‌نشان‌هایی که در زمان وثوع حادثه از آن استفاده می‌کنند با پایان‌هایی که کنترل دستی آسانسور را در تراز تخلیه خروج برعهده دارد، برقرار کنند. (طبقه تراز تخلیه در واقع به پایین‌ترین طبقه‌ای از بنا گفته می‌شود که حداقل 50 درصد از بار تخلیه متصرفین از آن به معبر عمومی تخلیه می‌شود).
موارد الزامی معماری آسانسور آتش نشان
- سیم‌کشی هرگونه سیستم مخابراتی از درون چاه آسانسور آتش‌نشان باید صورت گیرد.
- این آسانسور ها باید حداقل دو ساعت در برابر حریق مقاوم باشند.
- آسانسورهای آتش‌نشان باید در زمان حادثه دارای منبع برق ثانویه باشند و قابلیت وصل شدن اتوماتیک به تأمین انرژی ثانویه را داشته باشند.
- منبع برق ثانویه باید توان تأمین انرژی حداقل به مدت 2 ساعت برای کلیه تجهیزات آسانسورها را داشته باشد.
- لابی این آسانسورها باید سیستم تهویه مخصوص داشته باشند تا در صورت نفوذ دود، امکان تخلیه و نفوذ هوای تازه وجود داشته باشد.
- ابعاد لابی آسانسور آتش نشان نباید کمتر از ابعاد اتاق آسانسور آتش‌نشانی باشد و امکان گردش برانکارد باید در آن وجود داشته باشد.
ویژگی درب لابی آسانسور آتش نشان
درب لابی آسانسور آتش نشان باید به صورت اتوماتیک باشد.
همه‌ی متعلقات درب آسانسور مانند قفل، چارچوب، دستگیره و… باید حداقل یک ساعت در مفابل حریق مقاوم باشند.
توجه داشته باشید که کلیه سیستم‌های الکترونیکی و مکانیکی آسانسورهای آتش نشان باید طی زمان‌های مشخص مورد تعمیر و بازرسی قرار بگیرند.
در زمان وقوع حادثه، آسانسورهای آتش‌نشان در تراز تخلیه خروج طبقه‌ای که پیش‌در از طرف مسئولین برنامه‌ریزی شده است آماده فرمانپذیری از مقام مسئول قرار بگیرند. این آسانسورها باید به گونه‌های برنامه‌ریزی شوند که در طبقات حریق، باز نشوند.
الزامات فنی و تأسیساتی آسانسور آتش نشان
- علائم راهنمایی و هشدارها باید در ارتفاع بالاتر از ۱۴۰ سانتی‌متر، نصب شوند و در زمان وقوع حادثه به صورت چشمک‌زن و رنگ قرمز درآید.
- صفحه کلید باید دارای کلید قرار دادن آسانسور در وضعیت اضطراری و نیز دارای دو گزینه عادی و فراخوانی باشد. کلیدهای الکتریکی در داخل کابین و خارج از کابین در تراز تخلیه خروج یا آن طبقه‌هایی که قبلاً از طرف مسئولین تأیید شده‌اند قرار بگیرند.
- این کلیدها باید به وسیله چراغ قرمز رنگ، از سایر کلیدها متفاوت و قابل تشخیص باشد تا در صورت نفوذ دود، خوانایی خود را حفظ کنند. این سوئیچ ها و روشنایی آن‌ها باید به برق اضطراری وصل بوده و در صورت وقوع حادثه به صورت چشمک زن قرمز در بیایند.
- آسانسورهای آتش‌نشان باید دارای چاه مجزا باشند و توان تخلیه دود احتمالی را داشته باشند.
- چاه آسانسورهای آتش‌نشان باید از بقیه چاه‌ها مجزا باشند.
- آسانسورهای آتش‌نشان نمی‌توانند چاه‌های شیشه‌ای و یا چاه شیشه‌ای لمینیت شده داشته باشند.
- چاه آسانسور از ابتدای کف چاه، باید در هر پنج متر نورپردازی شود. این روشنایی باید به سیستم اضطراری تغذیه متصل شود.
ویژگی‌های جداره داخلی اتاق آسانسور آتش نشان
- باید کاملاً صاف، مسطح و بدون هیچگونه برجستگی و یا فرورفتگی باشد.
- امکان حمل آسان برانکارد در آن وجود داشته باشد.
- چاه آسانسور آتش نشان باید از سایر چاه‌های دیگر آسانسور مجزا شده باشد.
- سیستم صوتی آسانسور آتش‌نشان باید بتواند در هنگام حریق صدای هشداری حداقل معادل ۷۵ دسی بل تولید کند.
- وجود هرگونه کانال تأسیساتی و یا برقی متفرقه در چاه آسانسورهای آتش نشان ممنوع می باشد.
- جهت جلوگیری از رسیدن سطح آب در چاهک، باید وسیله‌ای برای تخلیه آب تعبیه گردد.
قوانین فضاهای امن و لابی آسانسور آتش نشان
فضای امن در برابر آتش فضایی است که توسط افراد در زمان حریق از آن استفاده می‌شود. درواقع افرادی که در هنگام حریق از از فضای تصرف خود خارج شده‌اند و به دلیل عدم توانی آن‌ها در استفاده از پلکان اضطراری و یا بخاطر وجود دلایل دیگری، نمی‌توانند تراز طبقه خود را به مقصد تراز تخلیه خروج ترک کنند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جانمای یک فضای امن باید به چه شکلی انجام شود؟
- مساحت جانمای فضای امن نباید کمتر از شش مترمربع نباشد.
- اندازه عرض آن نباید کمتر از دو متر باشد.
- جانمایی فضای امن نباید فاصله‌ای بیش از یک طبقه، برای رسیدن افراد به یک فضای امن داشته باشد.
- فضاهای امن حداقل دو ساعت باید در مقابل حریق و دود، دودبند و مقاوم باشد.
ویژگی‌های فضاهای امن
- فضای امن در هر ساختمانی فارغ از تعداد طبقات و یا ارتفاع ساختمان برای هر تراز طبقه‌ای که باری بیش از ۵۰ نفر دارد الزامی است.
- جنس مصالح و لوازمی که در فضای امن استفاده شده است حداقل به مدت دو ساعت باید بتواند در برابر شعله‌های آتش و نفوذ دود مقاومت کند.
- فضاهای امن در هر طبقه باید به حداقل یک خروج پلکان دوربند و دودبند دسترسی محافظت شده داشته باشند.
- فضاهای امن باید با ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان مطابق داشته باشند.
- فضای امن ساختمان‌ها می‌تواند به صورت مصنوعی و با پرده‌های مکانیکی و با کنترل الکتریکی ایجاد شود (این پرده‌ها به صورت الکترونیکی باید به کاشف‌های اعلام حریق متصل باشند، در این صورت این پرده‌ها در زمان حریق به صورت اتوماتیک عمل می‌کنند).
- ادوات مکانیکی استفاده شده باید مورد تایید قرار بگیرند.
- فضای امن نباید در بن بست‌های عبوری طبقات طراحی و اجرا شود.
- در همه‌ی فضاهای امن باید دتکتورهای دودی و تجهیزات اطفاء دستی خاموش کننده‌های پودری نصب گردند.
- وجود لوازماتی مانند وسایل اداری، مثل میز، صندلی و… در فضای امن ممنوع است.
- استفاده از سقف‌های کاذب در فضای امن، ممنوع می‌باشد.
ویژگی سیم کشی‌های برقی و الکترونیکی فضای امن
- سیم کشی‌های برقی و الکترونیکی این فضاهای امن، باید عایق‌های حرارتی مقاوم در برابر حریق را داشته باشند.
- سیم کشی‌های برقی و الکترونیکی فضاهای امن حداقل به مدت دو ساعت باید در برابر حریق مقاوم باشند.
- توجه داشته باشید که کابل‌های منبع تغذیه الکتریکی اولیه و ثانویه باید از هم و از سایر منابع تغذیه جدا باشند.
- در زمان قطع برق شهری، برق فضاهای امن باید از طریق سیستم برق ذخیره تأمین شود.
- لامپ‌هایی که برای نورپردازی ثانویه در زمان حریق استفاده می‌شوند حتماً باید درون حباب‌های مخصوص محافظت شوند.
- در هر طبقه مسیر رسیدن به فضاهای امن باید با تابلوهای ویژه مشخص شوند.