تاریخچه آسانسور در ایران و جهان

شاید شما هم از آن دست از افرادی باشید که در آپارتمان یا برج‌های چندین طبقه زندگی می‌کنید و برای جابه‌جایی بین طبقات، از آسانسور استفاده می‌کنید. آیا این سوال در ذهن شما هم پیش‌آمده که آسانسور چگونه ساخته شده است و از ابتدا به چه شکل بوده تا به شکل فعلی رسیده است؟

آسانسور یکی از وسیله‌های نقلیه است که به‌منظور رفع نیازهای اولیه بشر اختراع شد. درگذشته، ابزارهای مختلفی برای جابه‌جایی عمودی وسایل، به کار گرفته شده است. اما باگذشت سال‌ها و با پیشرفت علم و تکنولوژی و همچنین مرتفع شدن بناها، شکل جدیدی برای این جابه‌جایی اختراع شد و به شکل آسانسورهای امروزی درآمد.

در ادامه در مورد تاریخچه شکل‌گیری آسانسور از ابتدا تا کنون صحبت خواهیم کرد.

ایده اولیه آسانسور

در سال‌های دور، معمار رومی به نام ویترووس در یکی از آثار خود از آسانسور استفاده کرد. بعدها در حدود ۲۳۶ سال پیش از میلاد مسیح، آسانسور توسط ارشمیدس ساخته شد. این آسانسور از یک کابین و یک طناب تشکیل شده بود که توسط حیوانات یا انسان‌ها، کشیده و جابه‌جا می‌شد.

در برخی از کتاب‌ها قدیمی مثل کتاب اسرار، در مورد استفاده از آسانسور در هنگام جنگ، یاد شده است. همچنین در کاخ‌های فرانسه و انگلستان نیز از این آسانسورها استفاده می‌شد.

اولین باری که از آسانسور برای جابه‌جایی مسافر استفاده شد، به دستور لویی شانزدهم، در سال ۱۷۴۳ بود. اما این مسئله به همین‌جا ختم نمی‌شود. جابه‌جایی مواد خام مثل زغال‌سنگ و چوب این نیاز را به وجود آورد تا آسانسورهای کابلی ساخته شوند.

ایده اصلی آسانسور در سال ۲۳۶ قبل از میلاد مسیح شکل گرفت و در نهایت توسط لویی شانزدهم ساخته شد.

انقلاب صنعتی در آسانسورها

آسانسور در اواسط قرن ۱۹ میلادی در کارخانه‌ها و معادن برای جابه‌جایی بار استفاده می‌شد و با نیروی بخار کار می‌کرد.

تاریخچه آسانسور

تاریخچه آسانسور در جهان

• استفاده از آسانسور در کاخ لوئی پانزدهم، در سال ۱۷۴۳
• ساخت اولین آسانسور هیدرولیک با نیروی بخار، در سال ۱۸۵۰
• ارائه اختراع اوتیس در نمایشگاه پاریس، در سال ۱۸۵۳
• ساخت آسانسور توسط فروست و استروت با استفاده از وزنه تعادل، در سال 1853
• نصب آسانسور در فروشگاه هاووت و شرکا نیویورک با سرعت 0.2 متر بر ثانیه، در سال 1857
• رواج استفاده از اختراع اوتیس در آسانسورها، در سال 1858
• ثبت اختراع اوتیس، در سال 1861
• آسانسور هیدرولیک توسط لئو ادو با مکانیزم پیشرفته، در سال 1867، در نمایشگاه پاریس به معرض نمایش گذاشته شد.
• ابداع اولین آسانسور الکتریکی توسط پسران اوتیس، در سال 1867
• گسترش پیداکردن استفاده از آسانسور هیدرولیک در ایالات متحده و نصب اولین آسانسور اداری (با ۸ توقف)، در سال ۱۸۷۰
• اختراع مکانیزم درب باز شونده ایمن آسانسور توسط شخص Meaker، در سال 1874
• استفاده از سیم‌بکسل به‌جای طناب، توسط جان روبلینگز در سال 1875
• استفاده از موتور الکتریکی در صنعت آسانسور توسط زیمنس، در سال 1880
• ساخته‌شدن اولین آسانسور الکتریکی توسط ویلیام باکستر، در سال 1887
• استفاده تجاری از آسانسور با موتور الکتریکی، در سال 1889
• ساخت اولین آسانسور توریستی در شهر لیسبون پرتقال، توسط رائول مسنیر ده پونسار، در سال 1900
• استفاده از موتور گیربکس در آسانسورهای الکتریکی، در سال 1906
• ساخت اولین آسانسور با جعبه‌دنده توسط کمپانی اوتیس، در سال 1912
• ایجاد قابلیت توقف کابین و تراز شدن آن با کف طبقه، در سال 1915
• استفاده از موتورهای بدون گیربکس، در سال 1930
• استفاده از سیستم کنترل گروهی آسانسور و حذف اپراتور، در سال 1950
  

  تاریخچه آسانسور در جهان

این‌چنین بود که اختراع آسانسور با گذشتن سالیان طولانی، سیر تکاملی خود را طی کرد و به شکل امروزی درآمد. اما باید گفت که به لحاظ تاریخی، آسانسورهای مدرنی که امروزه از آنها استفاده می‌شود توسط دانشمند بزرگی به نام آتوود ساخته شد. این نوع آسانسور، سیستم تعلیق یک‌به‌یک امروزی را بنیان نهاده و دارای ایمنی لازم هنگام پاره شدن طناب آسانسور را دارد. این نوع آسانسور در واقع اولین آسانسور مدرن و امروزی جهان می‌باشد و بعد از آن آسانسورهای مدرن امروزی ساخته شدند.

ورود آسانسور در ایران

صنعت آسانسور از حدود 90 سال پیش و توسط متخصصین خارجی وارد ایران و نصب شد. اما این آسانسورها، به شکل آسانسورهای امروزی نبودند. در واقع از حدود 60 سال پیش، آسانسورهای الکتریکی به شکل امروزی، به ایران وارد شدند. در واقع از سال 1335 به بعد، رشد نصب آسانسورهای الکتریکی در ایران آغاز شد.

در ابتدا، آسانسورها به صورت بسته‌بندی شده وارد ایران می‌شد و در اینجا فقط کار نصب آن انجام می‌شد. ولی از حدود ده سال بعد از آن، شرکت‌های تولید قطعات آسانسور، به وجود آمدند و درب آسانسور، کابین و دیگر قطعات آن در داخل کشور، تولید شد.

با گسترش جمعیت در شهرهای بزرگ، صنعت ساختمان‌سازی شهرک‌سازی و ساخت آپارتمان‌های بزرگ، رونق گرفت و همین امر باعث شد تا نیاز به تولید قطعات آسانسور در کشور ایران، افزایش پیدا کند. اولین شرکت تولید قطعات آسانسور در ایران، شرکت شیلندر بود که در شهر صنعتی البرز قزوین شروع به کار کرد و تحت لیسانس شرکت شیندلر سوئیس، تولید قطعات را آغاز کرد.

این شرکت، علاوه بر تولید قطعات آسانسور، دوره‌های آموزشی تولید و نصب آسانسور را برگزار و نیروهای متخصص در زمینه نصب آسانسور، تعمیر و سرویس آن، وارد بازار ایران کرد که همین امر طی سال‌های اخیر، باعث رونق تولید قطعات و بازار نصب آسانسور در ایران شد.

بعد از کارخانه شیندلر، کارخانه‌های دیگری نیز به جهت تولید قطعات آسانسور، آغاز به کار کردند که از آن جمله می‌توان به کارخانه آسانسور و پله‌برقی ایران، در شهر ابهر اشاره کرد که تحت لیسانس هاوس هان آلمان و در سال 1354 شروع به کار کرد. کارخانه دیگری به نام ایران امباریا، در شهر صنعتی رشت که تحت لیسانس امباریا اسپانیا، به وجود آمد.

همچنین کارخانه‌های دیگری نیز در ایران ظهور پیدا کردند که به طور مشخص این کارخانه‌های آسانسور از طرف افراد خارجی و به نمایندگی در ایران، فعالیت می‌کردند که در کنار این کارخانه‌ها، حدود 30 الی 40 شرکت نیز به جهت فروش و نصب آسانسور، به وجود آمد.

با شروع جنگ تحمیلی، صنعت آسانسور، به دلیل تحریم‌های اقتصادی کشور ایران، دچار تغییرات اساسی شد و واردات آسانسور به ایران را با مشکلات زیادی مواجه کرد. البته این اتفاق باعث شد صنعت تولید قطعات آسانسور با همت و تلاش متخصصین داخلی، در کشور بومی‌سازی شده و قطعات آسانسور در ایران تولید شود. امروزه یکی از افتخارات کشور، وجود شرکت‌های ایرانی تولیدکننده انواع آسانسور به صورت بومی است.

آشنایی با انواع آسانسور

آسانسورهایی که در منزل خود می‌بینید تنها آسانسور موجود در دنیا نیست. به‌طورکلی آسانسورها به انواع مختلف آسانسورهای کششی، هیدرولیک، پنوماتیک و پیچی تقسیم می‌شوند.

[irp posts=”3709″ name=”معرفی 19 نوع اسانسور | انواع آسانسور”]

آسانسور کششی

این نوع آسانسور از نوع آسانسورهایی است که از دو وزنه بر دو سر یک نخ که از روی یک قرقره عبور می‌کند، ساخته شده است و بر اساس ماشین آتوود کار می‌کند.

در یک سر این آسانسور، کادر وزنه و سیم‌بکسل از روی فلکه موتور عبور کرده و سر دیگر سیم‌بکسل و کابین آن قرار دارد.

در آسانسورهای کششی برای بالا و پایین بردن کابین از موتور آسانسور و برای کاهش فشار وارد بر موتور از کادر وزنه استفاده می‌شود.

در سیستم آتوود وزن وزنه‌ها همیشه ثابت است. به همین دلیل با واردآمدن کمترین نیرو به هر طرف، سیستم جابه‌جا می‌شود. اما در آسانسورهای کششی وزن کابین آسانسور همیشه در حال تغییر بوده و در صورت هم وزن بودن کادر وزنه و ظرفیت کابین، در زمان خالی بودن کابین هنگام بالا و پایین رفتن، فشار زیادی به موتور آسانسور وارد خواهد شد. به همین دلیل، وزن وزنه نسبت به ظرفیت کابین همیشه نصف در نظر گرفته می‌شود.

آسانسور کششی

کادر وزنه در این نوع آسانسور در درون چاه آسانسور و اطراف آن قرار دارد. محل قرارگیری موتور و فلکه موتور هم در موتورخانه و قسمت بالایی چاه آسانسور است.

البته نوع دیگری از این آسانسور وجود دارد که به موتورخانه نیاز ندارد.

زمان نصب این آسانسور حدود یک ماه بوده و در مراحل پایانی ساختمان کارگذاری می‌شود و نیاز به فضایی به‌عنوان چاه آسانسور و موتورخانه دارد.

[irp posts=”3421″ name=”آسانسور کششی چیست؟”]

آسانسور هیدرولیک

آسانسور هیدرولیک نیز نوع دیگری از آسانسور هستند و سیستم آن بر اساس قانون پاسکال است. این آسانسور از موتور الکتریکی، پمپ فشار روغن و جک هیدرولیک تشکیل شده است. محل قرارگیری همه این تجهیزات در چاهک آسانسور و در زیر کابین است.

تمام وزن کابین آسانسور و مسافران در این نوع آسانسور، به دلیل نداشتن کادر وزنه، توسط سیستم جک هیدرولیک کنترل و جابه‌جا می‌شود. به همین دلیل به موتورهای قوی‌تری نسبت به آسانسورهای کششی نیاز دارد. موتور این نوع آسانسور همراه با یک شیر الکتریکی مخصوص است که در ظرف روغن شناور است و وظیفه آن، تأمین فشار روغن برای جک هیدرولیک است. به این سیستم اصطلاحاً پاورپوینت گفته می‌شود.

در آسانسورهای هیدرولیک، فقط در هنگام بالارفتن آسانسور، نیاز به کارکردن موتور است و پایین آمدن آسانسور، با باز شدن شیر پاورپوینت و تخلیه روغن هیدرولیک انجام می‌شود.

میزان انرژی مصرفی در آسانسورهای کششی و هیدرولیک با یکدیگر برابر است.

از آسانسورهای هیدرولیک به دلیل داشتن سیستم جک هیدرولیک، در ساختمان‌های بالای ۵ طبقه استفاده نمی‌شود. اما با وجود این محدودیت، از این آسانسور برای مصارف خانگی استفاده می‌شود و محبوبیت زیادی دارد. به طوری که می‌توان گفت در ۷۰ درصد از آپارتمان‌های زیر ۵ طبقه در اروپا، آسانسورهای هیدرولیک استفاده شده است.

از نکات مثبت این نوع آسانسور می‌توان به مواردی مثل نرمی در زمان حرکت، توانایی جابه‌جایی بارهای بسیار سنگین، استهلاک و میزان خرابی بسیار کم، ایجاد آسانسورهای شیشه‌ای و زیبا(به دلیل نداشتن کادر وزنه)، امنیت بالا در هنگام وقوع زلزله و عدم نیاز به موتورخانه در پشت‌بام، اشاره کرد.

آسانسور هیدرولیک

آسانسور مغناطیسی

همه با مکانیسم آهنربا آشنا هستیم. طبق این مکانیسم قطب‌های همنام یکدیگری را دفع و قطب‌های ناهمنام یکدیگر را جذب می‌کنند. مکانیسم آسانسورهای مغناطیسی هم به این شکل عمل می‌کند. در این نوع آسانسور در قسمت چاهک آسانسور، به‌جای استفاده از ریل آسانسور در قسمت دیواره‌ها، از آهنرباهای مغناطیسی استفاده می‌شود و در قسمت کف آسانسور هم، آهنربای مغناطیسی با قطب مخالف کارگذاری می‌شود. به‌این‌ترتیب با اتصال جریان برق، نیروی رانش باعث می‌شود که آسانسور به سمت بالا حرکت کند.

در آسانسورهای مغناطیسی از کابل و موتور استفاده نمی‌شود و حتی در یک چاه، امکان حرکت چند کابین آسانسور وجود دارد. در این نوع آسانسور، امکان حرکت افقی کابین ‌ها نیز وجود دارد.

[irp posts=”3398″ name=”آسانسور مغناطیسی چیست؟”]

آسانسورهای مغناطیسی انقلاب عظیمی در این صنعت به وجود آوردند زیرا با اختراع این آسانسور دیگر هیچ محدودیتی در ساختن ساختمان‌های بلند وجود ندارد.

امنیت این نوع آسانسور بسیار بالا بوده ولی به دلیل قیمت بالای آن، نصب این آسانسورها به صورت عمومی، معمول نیست.

آسانسورهای مغناطیسی

آسانسور پنوماتیک

آسانسورهای پنوماتیک یکی دیگر از انواع آسانسورها می‌باشد که مناسب خانه‌های دوبلکس و یا خانه‌هایی با طبقات دو تا چهارطبقه می‌باشد. این خانه‌ها به دلیل جای بسیار کمی که دارند، بهتر است از این نوع آسانسور استفاده کنند.

برای نصب آسانسورهای پنوماتیک، نیاز به حدود یک مترمربع فضا می‌باشد. برای نصب این نوع آسانسورها نیاز به چاه آسانسور یا موتورخانه روی پشت‌بام نیست و از برق تک‌فاز استفاده می‌شود که خطر برق‌گرفتگی نیز بسیار پایین است.

محدودیت حمل بار و افراد در این نوع آسانسور وجود دارد و توانایی جابه‌جایی آن نهایتاً ۲۴۰ کیلوگرم است.

[irp posts=”3308″ name=”آسانسور پنوماتیک چیست؟ آسانسور در خلا”]

آسانسور پنوماتیک به شکل استوانه است و عبور هوا فقط از محفظه مشخص شده در بالای آسانسور امکان‌پذیر است. مکانیزم حرکتی این آسانسور به این شکل است که در هنگام بالارفتن آسانسور، هوا از محفظه بالای کابین خارج می‌شود و آسانسور با ایجاد خلأ به سمت بالا حرکت می‌کند. برای پایین رفتن آسانسور نیز همین عمل به صورت برعکس انجام می‌شود. یعنی در هنگام پایین آمدن محفظه بالای آسانسور باز شده و فضای کابین پر از هوا می‌شود و با این عمل آسانسور به سمت پایین روانه می‌شود.

آسانسور پنوماتیک

آسانسور پیچی

آسانسورهای پیچی مناسب برای خانه‌های کم جا بوده و برای آپارتمان‌هایی با ارتفاع نهایتاً ۴ طبقه مناسب است. این نوع آسانسور هم با برق سه‌فاز و هم برق تک‌فاز نصب می‌شوند.

آسانسورهای پیچی از مهره، تسمه و یک پیچ بلند تشکیل شده است و آسانسور توسط یک موتور حرکت و جابه‌جا می‌شود. ایمنی بالای این آسانسور، یکی از مزیت‌ها آن محسوب می‌شود و اصطلاحاً به آنها، آسانسورهای بدون سقوط می‌گویند.

تسمه عامل حرکت آسانسور پیچی بوده و در حالت عادی قفل و بدون حرکت است و درصورتی‌که تسمه پاره شود آسانسور از کار می‌افتد.

به دلیل اینکه موتور آسانسور روی بدنه آن قرار دارد، نصب این آسانسور نیاز به موتورخانه ندارد. آسانسور پیچی مانند آسانسور پنوماتیک محدودیت وزن و تعداد مسافر را ندارد و در ابعاد کوچک و بزرگ نصب می‌شوند.

قطعات تشکیل دهنده آسانسور

آسانسور از قطعات مختلفی تشکیل شده است که به صورت خلاصه به آنها اشاره می کنیم.

دیکتاتور آسانسور

وظیفه آن، جلوگیری از کوبیده شدن و روان بسته شدن درب به کابین است و روی درب آسانسور نصب می شود.

دیکتاتور درب آسانسور

مگنت درب آسانسور

روی کابین و طرف قفل ایمنی درب طبقات نصف می شود و از یک سیم پیچ مغناطیسی، یک جک و یک اهرم تشکیل شده است. این قطعه باعث می شود که هنگام رسیدن به طبقات با فشار دادن آن قفل درب باز شود.

مگنت در آسانسور

قفل لولایی درب

به جهت حرکت نکردن آسانسور در هنگام باز بودن درب کابین آسانسور استفاده می شود
الکتروسیگنال که وظیفه آن، توقف آسانسور در جای مناسب بین طبقات است و توسط 2 سنسور انجام می شود و سنسورها عملیات شناسایی را انجام می دهند و سیگنال را از طریق تراوبل کابل به جعبه فرمان منتقل می کنند.

کفشک آسانسور

در دو نوع با نام کفشک لغزشی و کفشک غلطکی وجود دارد. این کفشک ها بر روی کادر وزنه تعادل و یوک کابین نصب می شود و تماس مستقیم با ریل های آسانسور دارند و با حرکت در امتداد ریل ها، باعث هدایت کابین و وزنه تعادل می شود.

کفشک لغزشی

گاورنر آسانسور

عملکرد این قطعه به این صورت است که در هنگام افزایش سرعت کابین از سرعت مشخص شده برای آن، سیم بکسل متصل به ترمز ایمنی را متوقف و ترمز ایمنی را فعال می کند. از گاورنر آسانسور به عنوان یکی از متداول‌ترین راه های فعال کردن ترمز ایمنی آسانسور استفاده می شود.

گاورنر آساتسور

فلکه هرزگرد آسانسور

از این قطعه برای ایجاد اصطکاک بین کابل و فلکه ها و تنظیم زاویه سیم بکسل ها استفاد می شود. اگر فاصله بین کابین و کادر وزنه یا سیم بکسل های متصل به آنها از طول فلکه ی کشش موتور، بیشتر باشد و فلکه برای سیم بکسل، زاویه مناسب را ایجاد نکند، از فلکه هرزگرد برای رفع این مشکل استفاده می شود.

[irp posts=”3353″ name=”فلکه هرزگرد آسانسور چیست؟”]

سیم بکسل

این قطعه به منظور تعلیق کابین و وزنه تعادل در آسانسور بکار برده می شود. سیم بکسل از یک دسته سیم یا رشته که حول سیم مرکزی پیچیده شده است، تشکیل می شود. این سیم ها نهایتا حول هسته مرکزی از جنس فیبر یا فولاد که شامل چند لایه سیم است، پیچیده می شود.

سیم بکسل

قلاب سر بکسل

همانطور که گفته شد بکسل های معلق وظیفه نگه داشتن کابین و وزنه های تعادل را دارند. به همین منظور، سیم بکسل ها از یک سمت به چهارچوب وزنه تعادل و از سمت دیگر به چهارچوب کابین متصل هستند. قلاب سر بکسل که از یک سوکت گوه ای همراه با یک فنر مارپیچ فولادی یا ضربه گیر لاستیکی تشکیل شده است، برای اتصال سیم بکسل به قطعات دیگر، مورد استفاده قرار می گیرد.

[irp posts=”4032″ name=”قلاب سربکسل آسانسور چیست؟”]

وزنه تعادل

وزنه تعادل علاوه بر ایجاد کشش بین سیم بکسل و فلکه ها و ایجاد نیروی اصطکاک برای حرکت سیم بکسل بر روی فلکه محرک، باعث ایجاد تعادل بین وزن کابین آسانسور و باری که حمل می کند، می شود. جنس وزنه تعادل عموما از چدن، سرب و بتن است.

وزنه تعادل آسانسور

ریل آسانسور

این قطعه وظیفه نگهداری آسانسور و هدایت کردن آن در مقابل حرکات پاندولی که در اثر تکان خودرن در کابین یا بارهای نامتوازن، به کابین آسانسور اعمال می شود، دارد. به طور واضح می توان به این مورد اشاره کرد که وقتی شما در داخل کابین آسانسور حرکت می کنید، ریل آسانسور وظیفه هدایت و نگهداری آسانسور در مقابل فشاری که به کابین وارد می شود، را دارد.

ریل آسانسور

پشت بند ریل آسانسور

این قطعه به صورت صفحه ای و جنس آن فلز است. پشت بند ریل در قسمت اتصال دو ریل به یکدیگر، از پشت توسط پیچ و مهره بسته می شود.